Pengukur Keluli
Definasi :
Pengukur keluli
adalah kepingan bilahan jalur logam yang mempunyai
sengatan atau tandaan pada unit ukuran dimana ia boleh membuat ukuran atau
sukatan objek bendakerja dengan betul dan tepat mengikut ketepatan 0.5 mm bagi
Pengukur metrik dan 1/64 inci bagi Pengukur Imperial.
Binaan dan Sengatan
Pengukur keluli ini
terbahagi kepada dua bahagian iaitu :-
a.
Imperial ( British )
b.
Metrik ( U.S.A )
Pengukur keluli ini
diperbuat berbagai bentuk , saiz dan
ketebalannya. Pengukur keluli yang biasa digunakan mempunyai saiz panjang 300
mm (12") dan 150 mm (6") serta lebarnya 12 mm hingga 18 mm serta
tebalnya 0.4 mm hingga 0.6 mm.
Pengukur keluli
mempunyai sengatan ( Graduation ) pada kedua-dua permukaannya inci dan
centimeter. Pada pengukur Imperial ia terbahagi kepada pembahagi terkecil iaitu
1/8,1/16,1/32,1/64 dan 1/4. Bagi metrik pula ialah 0.5 mm. sengatan.
JENIS DAN KEGUNAANNYA
Jenis utama pembaris/pengukur keluli adalah
seperti berikut :
1. Pembaris Keluli Piawai/Biasa.
Pembaris Keluli
piawai/biasa digunakan dibidang kejuruteraan dan ianya diperbuat daripada
keluli bersepuh dan ditempa.Ia mempunyai panjang dalam 6" (150mm) atau
12" (300mm),3/4 lebar,3/64 tebal
dan mempunyai sengatan 1/8" ,1/16",1/32" dan 1/64" yang
terkecil. (Lihat rajah).
2. Pembaris Melentur/Flexible.
Pembaris ini
diperbuat dari spring lebih kurang 0.4mm tebal,12.7mm lebar dan 150mm
panjang.Kegunaan
pengukur ini ialah untuk mengukur kerja-kerja yang melengkung dalam atau
diluar.Keluli ini tidak mudah karat dan ia disalut dengan penebat karat (Anti
rust coat).
3. Pembaris Cangkuk
Pengukur ini
mempunyai satu cangkuk dihujungnya untuk memudahkan membuat ukuran pada
bahagian dalam yang tidak dapat dilihat dan juga bendakerja yang berbagai
bentuk. Pembaris ini terdapat dalam berbagai bentuk atau saiz panjangnya.
4. Pembaris Pendek
Pembaris ini
mempunyai satu set pengukur yang berbagai saiz.Ia digunakan apabila lain-lain
alat pengukur tidak dapat mengukur bahagian-bahagian yang kecil dan terhad.Ia
juga boleh digunakan dari berbagai kedudukan dengan memusingkan nut pada hulu
pemegangnya.Saiz-saiznya ialah 1/4" , 3/8", 1/2" , 3/4" dan
1 inci.
5. Pembaris Mengecut
Pembaris ini adalah
pembaris yang ditempa dan sama dengan pengukur keluli biasa,cuma ukuran incinya
lebih panjang sedikit daripada ukuran inci pembaris biasa.Ia digunakan oleh
pembuat pola (die maker) untuk membuat tuangan.Tuangan mesti direntukan besar
daripada saiz yang dikehendaki. Ini adalah kerana tuangan akan mengecut apabila
ia mengalami proses penyejukan logam ke pepejal. Pengukur ini dibuat biasanya
1/10" (2.54mm)hingga 7/16" (11mm) kaki persegi lebih besar.
6. Pengukur Keluli Pita
Ia diperbuat daripada
keluli spering tahan karat ( non rusting
spring steel ) Ia digunakan untuk mengukur bendakerja berbentuk bulat atau
berbagai bentuk. Keseluruhan bilah kepingannya lembut dan boleh melentur (
flexible ). Ia selalunya digunakan untuk mengukur bendakerja yang panjang.
Lebarnya 3/8" (9.5mm) panjangnya 25
kaki ( 7.6 M ) hingga 100 kaki ( 30.4 M )
7. Pengukur Berlipat (Folding Rule )
Pengukur ini ada
diperbuat daripada kayu, keluli dan campuran logam ringan. Ia mempunyai
Ketepatan lebihkurang
1mm pada 1000mm panjang yang mana ketepatannya juga bergantung pada pemakai
atau penggunanya. Panjangnya sehingga 2meter dan mempunyai lipatan sehingga 10
lipatan.
ANGKUP VINEAR
Angkup Vernier
merupakan alat pengukur jitu dan boleh mengukur dengan tepat sehingga kepada
ukuran sama ada 0.05 mm atau 0.02 mm.Alat ini lazimnya digunakan didalam
bengkel mesin.Angkup Vernier mempunyai dua skala utama dan skala Vernier.
Bahagian-bahagian
Angkup Vernier
Badan
Badannya berbentuk
seperti sebilah pembaris keluli yang mempunyai senggatan dalam unit metrik atau
inci.Senggatan ini dinamakan skala utama.Panjang badan ini menentukan saiz
angkup Vernier.
Plat Vernier
Plat vernier mempunyai skala vernier dan boleh digerak-gerakkan disepanjang
badan.
Rahang
Rahang terdiri
daripada rahang tetap dan rahang gelangsar.Rahang tetap merupakan sebahagian
daripada badan yang bengkok,manakala rahang gelangsar merupakan sebahagian
daripada plat vernier yang boleh bergerak bersama-samanya iaitu selari dengan
rahang tetap.Permukaan diantara kedua-dua rahang ini merupakan muka ukuran bagi
angkup vernier.Apabila muka ukuran ini bersentuh,bacaannya ialah sifar dan
angka sifar pada skala vernier sejajar dengan angka sifar pada skala tetap.
Rusuk
Rusuk berbentuk
runcing.Ia terletak disebelah atas.Binaannya hampir sama dengan rahang tetapi
ia digunakan untuk mengukur ukuran sebelah dalam.
Skru
pengunci
Skru pengunci
digunakan untuk mengunci plat vernier supaya kedudukan tidak berganjak semasa
angkup vernier dikeluar dari benda kerja.Ini dapat mengurangkan kesilapan
semasa mengukur.
Penganjak halus
Ada juga angkup vernier
yang dilengkap dengan penganjak halus.Pengapit penganjak halus ini hendaklah
diketatkan terlebih dahulu supaya nat penganjak halus boleh mengawal pelarasan
plat vernier.
Bilah
pengukur dalam
Ia merupakan satu
bilah yang kecil,boleh digerakkan keluar atau masuk dalam lurah dibahagian
belakang badan apabila rahang dibuka.
Prinsip
Skala Vernier
Skala vernier
digunakan untuk membolehkan kita membaca tanpa mengagak-agak sekiranya ukuran
itu terletak diantara dua tanda senggatan pada satu-satu skala.Oleh itu angkup
vernier mestilah :-
1. Mempunyai dua skala iaitu skala utama dan skala vernier.
2. Senggatan pada skala utama dibuat lebih besar daripada skala vernier.
3. Perbezaan antara skala utama dengan skala vernier merupakan bacaan yang
paling kecil yang boleh dibuat.
Jika angkup luar
vernier dilaraskan pada 0.02,maka senggatan ke-2 pada skala utama dan skala
Vernier pula yang akan sejajar (lihat rajah dibawah).Begitulah seterusnya jika
angkup vernier disetkan menggunakan ukuran yang lain.
Lazimnya angkup
vernier yang digunakan dalam bengkel hanya mempunyai tentukuran 0.05 mm dan
0.02mm sahaja.Ini adalah kerana,untuk membahagi 9 mm kepada 10 bahagian yang
sama tentulah garisan-garisan senggatan itu terlalu rapat dan seterusnya sukar
untuk dilihat.Dengan itu sukar untuk membuat tentukuran 0.01 mm.
Membaca Angkup Vernier Tentukuran 0.02 mm
Skala utama
disenggatkan kepada 1 mm bagi tiap-tiap satu senggatan dan dinomborkan pada
tiap-tiap Sepuluh senggatan iaitu 10,20,30 dan seterusnya.Skala vernier pula
panjangnya 49 mm dan disenggatkan kepada 50 bahagian yang sama.
Apabila angka sifar
pada kedua-dua skala diletakkan pada kedudukan yang sejajar,senggatan ke-50
skala vernier akan sejajar dengan senggatan ke-49 pada skala utama.
Untuk mengetahui
perbezaan nilai antara satu senggatan skala utama dengan skala vernier,maka
tolakkan 1 mm (nilai 1 senggatan pada skala utama) dengan nilai satu senggatan
pada skala vernier.
Nilai satu senggatan pada skala vernier ialah :
50 senggatan skala
vernier = 49 mm skala utama
1 senggatan = 49/50
= 0.98mm
Perbezaan nilai
senggatan = 1mm - 0.98 mm
= 0.02 mm
Oleh itu,nilai setiap senggatan pada skala vernier = 0.02 mm.
MICROMETER
Mikrometer merupakan
alat pengukur jitu,lazimnya digunakan dalam bengkel mesin kerana ia dapat
mengukur ukuran-ukuran yang paling kecil dengan tepat.
Mikrometer boleh
didapati dalam unit metrik dan inci.Biasanya ukuran paling kecil yang boleh
oleh mikrometer ialah 1/100 milimeter (0,.01 mm ).Terdapat juga mikrometer yang
dilengkapkan dengan skala vernier dan ia boleh memberikan bacaan yang lebih
kecil iaitu 1/1000 milimeter (0.001 mm).
Mikrometer inci pula
boleh membaca sehungga 1/1000 inci (0.001 inci) dan 1/110 000 inci (0.0001
inci)
Bahagian-bahagian Mikrometer
Bingkai
Bingkai berbentuk
separuh bulatan,mempunyai spindal di bahgian hujung sebelah kanan dan andas di
sebelah kiri.
Andas
Andas dipasang tetap
di sebelah kiri bingkai.Bagi setengah-setengah andas,tip tungsten karbida
dikimpalkanloyangkan pada bahagian mukanya supaya tidak cepat haus.
Spindal
Di bahagian hujung
sebelah kanan terdapat benang yang boleh berputar dengan bantuan nat yang
dilekatkan pada bidal.Apabila bidal diputar spindal akan bergerak maju dan
mundur ke permukaan andas.Bahagian hujung sebelah kiri spindal juga
dikimpalloyangkan dengan tip tungsten karbida.Kedua-dua permukaan andas dan
spindal merupakan muka ukuran.Ia mestilah rata,bersudut tepat dengan garis
pusat spindal dan selari di antara satu dengan lain.
Laras
Pada bahagian laras
terdapat senggatan-senggatan yang dibuat di sebelah menyebelah garisan
selari,yang menjadi datum kepada mikrometer.Bahagian atas disenggatkan kepada
25 bahagian yang sama,tiap-tiap senggatan bersamaan 1 mm.Biasanya dinomborkan
setiap lima sengatan.Di bahagian bawah pula,senggatan dibuat membahagi dua
senggatan bahagian atas,ini bermakna tiap-tiap satu garisan bersamaan 0.5 mm.
Bidal
Muka lilitan bidal
disenggatkan kepada 50 bahagian yang sama.Tiap-tiap satu bahagian bersamaan
0.01mm
Penganjak
halus
|
|
Permukaan andas dan
spindal disebut muka ukuran kerana bendakerja diukur diantara dua permukaan
ini.Untuk memulakan bacaan satu-satu ukuran,angka sifar pada bidal hendaklah
sejajar dengan angka sifar pada laras.
1.
Mikrometer
0 -25 mm
Muka anadas dan
spindal tertutup rapat apabila angka sifar pada laras sejajar dengan angka
sifar pada bidal dan bacaannya ialah 0 mm.
2.
Mikrometer
25 - 50 mm
Walaupun angka sifar
sejajar antara satu dengan lain tetapi jarak muka ukuran ialah 25 mm dan bacaan
bermula daripada 25 mm.
3.
Mikrometer
100 - 150 mm
Bacaan untuk
mikrometer ini bermula daripada 100 mm.
Membaca Mikrometer Metrik
1.
Bacaan
senggatan terakhir pada laras atas yang dilalui oleh bidal didarabkan dengan 1
mm.
2. Bacaan senggatan pada laras bawah yang terhampir dengan 1 mm didarabkan
dengan 0.50 mm.
3. Bacaan senggatan pada bidal yang sejajar dengan garisan skala laras
didarabkan dengan 0.01mm.
4. Campurkan ketiga-tiga bacaan di atas.Jumlah nilai tersebut merupakan bacaan
bagi mikrometer itu.
Contoh
Bacaan senggatan terakhir pada laras atas = 21 x 1 =
21.00 mm
Bacaan pada laras bawah yang terhampir
Dengan 1 mm
= 1 x 0.5 = 0.50 mm
Bacaan senggatan bidal yang sejajar
Dengan skala melintang pada laras= 43 x 0.01 =
0.43mm
Jumlah =
21.93 mm
Oleh itu,bacaan
sebenar ialah 21.93mm
No comments:
Post a Comment